CHIẾN LƯỢC MARKETING ĐỊA PHƯƠNG NHẰM THU HÚT KHÁCH DU LỊCH ĐẾN TỈNH ĐỒNG NAI

TÓM TẮT

Đồng Nai với vị trí địa lý thuận lợi là một lợi thế cho tỉnh trong việc thu hút khách du lịch, đồng thời mở rộng giao lưu kinh tế đến các vùng trong nước và nước ngoài, là tiền đề quan trọng góp phần phát triển ngành du lịch cũng như các ngành kinh tế khác. Sản phẩm du lịch từng bước được đa dạng hóa và nâng cao chất lượng. Bên cạnh các khu điểm du lịch đang hoạt động, khai thác (Vườn Quốc Gia Cát Tiên, Bò Cạp Vàng, Thác Giang Điền, Thác Mai-Hồ nước nóng…), với tiềm năng phát triển du lịch, hiện nay một số loại hình du lịch theo hướng gắn phát triển du lịch với các giá trị văn hóa trên địa bàn đang được nghiên cứu, liên kết, khai thác có hiệu quả như du lịch sông, du lịch làng nghề, du lịch sinh thái vườn. Với ưu thế to lớn đó, Đồng Nai cần chú trọng đến các thế mạnh của mình để xây dựng chiến lược Marketing địa phương nhằm thu hút các khách du lịch đến Đồng Nai.Từ khóa: Du lịch, Marketing địa phương, tiềm năng phát triển, Ưu thế du lịchABSTRACTWith a favorable geographical position, Đồng Nai City has he advantage of attracting tourists and expanding its economic links with other regions in the country and abroad. It isalsoan important prerequisite that contributes to the development of tourism as well as other economic sectors. Tourism products are gradually diversifying and improving quality. Besides the tourist areas are operating, mining (Cat Tien National Park, Scorpio Gold, Giang Dien Waterfall, Waterfall Lake Mai-Hot ...), with those are rich potential tourist points, present some kind of tourism towards tourism development associated with the cultural values in the area being studied, links, effectively exploiting river tourism, village tourism, ecotourism garden. With the great advantage that, Dong Nai should focus on its strengths to build local marketing strategy to attract tourists to Dong NaiKey words: Tourist Attractions, Local Marketing, development potential, tourism advantage.1. Đặt vấn đề“Tương lai phát triển các địa phương không tùy thuộc vào vị trí địa lý, khí hậu, tài nguyên thiên nhiên. Tương lai phát triển của địa phương tùy thuộc vào chuyên môn, kỹ năng đóng góp, phẩm chất của con người và tổ chức tại địa phương” (Philip Kotler). Tiếp thị địa phương tiếp cận từ các vấn đề: Nâng cao năng lực cạnh tranh của địa phương hướng ra các đối tượng khách hàng bên ngoài (nhà đầu tư, khách du lịch và khách hàng), cho đến đối tượng bên trong (người dân, lãnh đạo và DN). Marketing địa phương là cách thức nắm vững nhu cầu của khách hàng và có những giải pháp phù hợp để thu hút khách hàng về với địa phương.Đồng Nai thuộc khu vực miền Đông nam bộ và vùng KTTĐPN. Nằm ở cửa ngõ phía Bắc đồng thời là một trung tâm công nghiệp và đô thị của vùng, tỉnh có vị trí, vai trò rất quan trọng về phát triển kinh tế-xã hội, giao lưu thương mại và an ninh quốc phòng của vùng KTTĐPN. Vườn Quốc Gia Cát Tiên là một khu rừng nguyên sinh rộng lớn, được UNESCO công nhận là khu sinh quyển của thế giới.Với ưu thế to lớn đó, Đồng Nai cần chú trọng đến các thế mạnh của mình để xây dựng chiến lược Marketing địa phương nhằm thu hút các khách du lịch đến Đồng Nai.2. Marketing địa phươngMarketing địa phương là một thuật ngữ chỉ việc tập hợp các chương trình hoạt động hỗ trợ được địa phương thực hiện nhằm cải thiện khả năng cạnh tranh của địa phương và phát triển kinh tế; vì thế có thể thấy rằng hoạt động Marketing địa phương là một hoạt động vô cùng cần thiết trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội. Hiện nay, tại nhiều nước trên thế giới, marketing địa phương đang phổ biến và mang lại những lợi thế cạnh tranh vượt trội bền vững hơn so với địa phương, quốc gia thụ động khác, với tư duy mới, chính quyền phục vụ người dân, DN và xem bản thân địa phương mình cũng là một thương hiệu. Sự thành công trong Marketing địa phương thể hiện những nỗ lực của chính địa phương đó trong công việc thực hiện chiến lược Marketing cho địa phương mình.3. Thực trạng hoạt động phát triển du lịch tại Đồng Nai 3.1. Đánh giá hiện trạng của tỉnh Đồng Nai 3.1.1. Những yếu tố hấp dẫnThứ nhất, Khu dự trữ sinh quyển thế giới Đồng Nai, 46 di tích lịch sử, văn hóa, cách mạng đã được xếp hạng như: núi Chứa Chan – chùa Gia Lào, căn cứ TW Cục miền Nam, căn cứ Khu ủy miền Đông Nam bộ (chiến khu Đ), địa đạo Suối Linh và nhiều danh thắng nổi tiếng như: đền thờ Rừng Sác Nhơn Trạch, khu du lịch Bửu Long, Văn miếu Trấn Biên… ở Đồng Nai đang là tâm điểm để khai thác du lịch sinh thái rừng.Thứ hai, Các điểm du lịch trên tuyến sông Đồng Nai: Lênh đênh từ bến tàu, du khách đến điểm tham quan Làng cá bè Tân Mai trải dài khoảng 1km. Người dân lập những bè nổi, nuôi bán cá thịt, cá giống tiêu thụ cho cả thành phố Biên Hòa và các tỉnh – thành lân cận. Làng nghề có lò gốm Phong Sơn cũng cổ 100 năm hơn, được xây theo kiến trúc Pháp, là nơi đã trải qua 4 thế hệ sinh sống mà vẫn giữ được nghề truyền thống của cha ông. Một sản phẩm gốm hoàn chỉnh phải trải qua nhiều khâu từ khâu trộn đất, vô khuôn, phơi khô và nung, hoàn tất sản phẩm hoàn toàn bằng thủ công, du khách sẽ được nhân viên lò gốm chỉ tận tay cách nhào nặn đất, đắp hình.Thứ ba, cơ sở hạ tầng ở Đồng Nai tương đối đầy đủ: Bộ mặt của tỉnh đã thay đổi nhanh chóng cùng với sự phát triển của hệ thống cơ sở hạ tầng. Những năm gần đây, Đồng Nai được ghi nhận là một trong những tỉnh có tốc độ phát triển hạ tầng cơ sở nhanh nhất cả nước, trên địa bàn tỉnh có đủ bốn loại đường giao thông thông dụng là đường hàng không, đường bộ, đường sắt, đường biển. Nằm ở khu vực Đông Nam bộ, tỉnh Đồng Nai cũng có hệ thống đường thủy khá phong phú, với hệ thống sông Đồng Nai và các kênh rạch chạy qua địa bàn đã tạo cho tỉnh có một thế mạnh về giao thông thủy.Thứ tư, các tụ điểm mua sắm là nơi hấp dẫn để du khách tìm đến trong những chuyến đi của mình. Đồng Nai đã thu hút được các nhà đầu tư như Metro và Big C để có các trung tâm mua sắm lớn, tấp nập. Ngoài ra trại bò sửa Long thành, chợ Biên Hòa, vườn cây ăn trái với thương hiệu bưởi Tân triều, cũng là nơi có tiềm năng thu hút khách lớn.Thứ năm là các lễ hội tại các cơ sở tín ngưỡng, so với các vùng miền trong cả nuớc, Đồng Nai không có những lễ hội lớn như ở Bình Dương, Vũng Tàu (Lễ hội Dinh Cô), An Giang (Lễ giỗ Nguyễn Trung Trực)… mà chỉ có những lễ hội truyền thống gắn liền các di tích đình đền, miếu mạo thường diễn ra trong ngày do cư dân tại chỗ đến cúng viếng; bên cạnh cũng có lễ hội truyền thống của đồng bào dân tộc bản địa như Đâm trâu của đồng bào dân tộc Mạ - Stiêng, lễ hội mừng lúa mới của dân tộc Chơ Ro, lễ hội Tả, lễ Làm Chay của người Hoa… nhưng không thường xuyên, có nơi đáo lệ ba năm diễn ra một lần hoặc có địa phương do điều kiện kinh tế khó khăn 5 – 10 năm mới tổ chức một lần.3.1.2. Nhận diện các đối thủ cạnh tranhCác địa phương trong quá trình thực hiện Marketing cần phải biết mình đang đứng ở đâu và đối thủ cạnh tranh của mình là ai, họ đang làm gì, họ có ảnh hưởng gì đến chiến lược của địa phương mình hay không. Trong lĩnh vực thu hút khách du lịch, Đồng Nai nổi lên với một tỉnh có không khí miền sông nước yên lành, thoáng đãng, những cù lao, vườn cây ăn trái, Hồ sông suối, bến cảng đẹp. Đây cũng là lợi thế của Đồng Nai trong thu hút khách du lịch. Các địa phương như bà Rịa – Vũng tàu Bến Tre, Tiền Giang, Vĩnh Long, Cần Thơ, Đồng Tháp, là đối thủ cạnh tranh của Đồng Nai trong lĩnh vực này.Từ lâu, Bà Rịa – Vũng Tàu đã được du khách biết đến là một trung tâm du lịch nghỉ mát, tắm biển nổi tiếng của Việt Nam, trong tổng số 305,4km chiều dài bờ biển của tỉnh, có khoảng 156km bờ biển đẹp, với những bãi cát dài thoai thoải, nước trong xanh, ấm áp quanh năm lúc nào cũng có thể tắm biển được. Tại thành phố Vũng Tàu có các bãi tắm Chí Linh, Thùy Vân, Bãi Dứa, Bãi Trước, Bãi Sau, Bãi Dâu. Tại Long Hải có bãi tắm Thùy Dương. Huyện Xuyên Mộc có các bãi tắm Hồ Tràm, Hồ Cốc gắn với khu rừng nguyên sinh Bình Châu – Phước Bửu rộng khoảng 11.290ha. Huyện Côn Đảo có bãi tắm Đất Dốc, Bãi Cạnh, Bãi Đầm Trâu, Bãi Hòn Tre, Bãi Hòn Cau gắn với Vườn quốc gia Côn Đảo rộng gần 6.000ha với nhiều loại cây và thú quí hiếm (rùa, vích, đồi mồi, dugong, sóc đen, sóc mun, thạch sùng côn đảo, chim bồ câu nicoba, chim gầm gì trắng …)Một sản phẩm du lịch cũng nổi tiếng tại tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu thu hút khá nhiều du khách, đó là du lịch tắm suối nước nóng, nghỉ ngơi chữa bệnh tại Bình Châu – Xuyên Mộc. Suối nước nóng ở đây là suối nước nóng tự nhiên, chảy từ lòng đất lên có nhiệt độ tới 820 C với nhiều khoáng chất rất tốt cho sức khỏe. Tới đây du khách có thể ngâm chân, tắm nước nóng trong bồn hoặc tắm bùn, sau đó dạo chơi trong rừng cây để thư giãn cơ thể.Với Cần Thơ được ví như thủ đô của miền Tây hay Tây Đô, là điểm đến mang nhiều giá trị văn hóa đặc thù của sông nước miệt vườn. Đến với Cần Thơ, du khách vừa có thể cảm nhận nét kiêu sa của khu đô thị sầm uốt của Đồng Bằng Sông Cửu Long, vừa có thể trải nghiệm vẻ đẹp bình dị từ thiên nhiên cùng với con người và cuộc sống nơi đây. Chợ Nổi Cái Răng: Một trong những chợ nổi lớn nhất Đồng Bằng sông Cửu Long, là nét văn hóa mua bán trên sông đặc thù của người Nam Bộ với đủ các loại trái cây, đặc sản của vùng sông nước Miền Tây. Vườn Cò Bằng Lăng: Là một trong những điểm du lịch sinh thái hấp dẫn du khách tại Thốt Nốt, Cần Thơ. Nhà Cổ Bình Thủy: Ngôi nhà cổ năm gian hai mái, kiến trúc kiểu Pháp được gia đình họ Dương xây vào năm 1870, nơi đây còn lưu giữ nhiều đồ cổ quý giá.Tất cả những điểm đến du lịch trên đều là những đối thủ cạnh tranh hiện tại của Tỉnh Đồng Nai đối với loại hình du lịch sông nước; Bên cạnh đó, thái độ văn hóa, văn minh du lịch trong cộng đồng dân cư còn chuyển biến chậm nên, ý thức người dân trong việc giữ gìn và bảo vệ môi trường chưa cao ảnh hưởng đến uy tín của ngành du lịch..3.1.3. Điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và nguy cơ của du lịch Đồng Nai • Điểm mạnh- Vị trí địa lý thuận lợi phát triển du lịchĐồng Nai nằm ở gần trung tâm vùng Đông Nam Bộ, khu vực kinh tế phát triển năng động nhất nước ta hiện nay. Đồng Nai còn là tỉnh có hoạt động kinh tế công nghiệp phát triển mạnh mẽ hàng đầu cả nước. Tỉnh còn là đầu mối giao thông quan trọng nối liền với hai vùng kinh tế quan trọng là Tây Nguyên và Duyên Hải Nam Trung Bộ. Trong những năm gần đây, Đồng Nai là đầu mối hạt nhân về khoa học công nghệ, với những ngành kinh tế có hàm lượng chất xám cao, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế trong nước; phía tây giáp với TP. Hồ Chí Minh, phía nam giáp tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, phía đông giáp tỉnh Bình Thuận, phía đông bắc giáp tỉnh Lâm Đồng và phía tây bắc giáp tỉnh Bình Dương..- Tiềm năng du lịch của Đồng Nai rất lớnĐồng Nai là vùng đất có nền văn minh cổ xưa với nhiều di tích văn hóa lịch sử giá trị, và điều kiện tự nhiên thuận lợi nghỉ dưỡng, du lịch sinh thái, du lịch vườn, du lịch lễ hội văn hóa... Một số vùng có tiềm năng phát triển du lịch tại Đồng Nai như Vườn quốc gia Cát Tiên, Sông Đồng Nai, khu văn hóa lịch sử chiến khu D, khu du lịch Bửu Long, Cù Lao Phố, làng bưởi Tân Triều,...- Môi trường sống an toàn và ổn địnhTrong bối cảnh chính trị xã hội phức tạp ở nhiều tỉnh khác trong cả nước thì Tỉnh Đồng Nai được đánh giá là có môi trường sống an toàn và ổn định cao hơn nhiều. Tính cách người dân hiền hòa, trung thực, mến khách cùng với sự hấp dẫn của cảnh quan thiên nhiên của một tỉnh du lịch tạo nên một môi trường sống thoải mái và thư giãn. Công tác vệ sinh môi trường ở đây luôn được quan tâm.• Điểm yếu- Đồng Nai chưa tạo được nét riêng của mìnhKhu dự trữ sinh quyển Đồng Nai được công nhận là khu dự trữ sinh quyển thế giới” thứ 8 của Việt Nam. Với diện tích 966.563ha, trải rộng trên địa bàn 5 tỉnh Đồng Nai, Lâm Đồng, Bình Dương, Bình Phước và Đắk Nông; Khu dự trữ Sinh quyển Đồng Nai là nơi cư trú của hơn 1.400 loài thực vật và hơn 1.780 loài động vật, trong đó có hơn 1.400 loài thực vật và khoảng 2.000 loài động vật quý hiếm cùng nhiều di tích lịch sử. Lễ hội du lịch Đồng Nai – khu sinh thái được tổ chức nhằm làm nổi bật loại hình du lịch này nhưng vẫn còn mờ nhạt, chưa tạo được dấu ấn riêng của Đồng Nai trong lòng du khách. Vì thế mỗi khi du khách đến Đồng Nai thường một đi không trở lại.- Sản phẩm du lịch còn nghèo nànVới Đồng Nai có nhiều tiềm năng và cơ hội phát triển tuyến du lịch đường sông trên địa bàn thành phố Biên Hòa qua các địa danh, di tích danh thắng như: Đồng Nai có nhiều di tích lịch sử, văn hoá và các điểm du lịch có tiềm năng: Văn miếu Trấn Biên (Biên Hòa), đền thờ Nguyễn Hữu Cảnh, khu du lịch Bửu Long, khu du lịch ven sông Đồng Nai, Vườn quốc gia Nam Cát Tiên, làng bưởi Tân Triều,...- Nguồn nhân lực cho ngành du lịch còn thiếu và yếuHiện nay trong kinh doanh tiếp thị xúc tiến du lịch, tổ chức các sự kiện du lịch ở Đồng Nai chưa thật chuyên nghiệp và năng động. Chất lượng đội ngũ làm du lịch còn thấp, chỉ có 0,12% có trình độ trên đại học, 37,74% tốt nghiệp đại học, cao đẳng, số còn lại có trình độ trung sơ cấp và chưa qua đào tạo. Trong tổng số hơn 200 hướng dẫn viên có tới 1/3 chưa có bằng đại học. Hướng dẫn viên thành tạo các thứ tiếng hiếm như Tây Ban Nha, Trung Quốc, Thái, Nhật rất ít. Bộ phận trực tiếp quan hệ với khách như hướng dẫn viên, lễ tân, nhân viên buồng, nhà hàng là những bộ phận vừa thiếu vừa yếu. Ngoài ra, khả năng ngoại ngữ của đội ngũ lao động còn hạn chế, ảnh hưởng rất lớn đến việc thu hút khách du lịch nước ngoài.• Cơ hội- Nằm trong khu vực kinh tế trọng điểm năng động nhất Việt Nam, gần thành phố HCM. Đồng Nai rất thuận lợi trong thu hút khách du lịch trong nước và quốc tế, đặc biệt là khả năng thu hút khách nội địa từ khu vực này- Việc gia nhập vào tổ chức WTO đem đến cho Việt Nam nói chung và Đồng Nai nói riêng nhiều cơ hội tiếp cận với những thị trường tiềm năng để thu hút khách du lịch, đồng thời còn là yếu tố thuận lợi để thu hút các nhà đầu tư vào lĩnh vực du lịch. Thác Giang Điền vừa hùng vĩ, vừa thơ mộng, vừa tràn đầy sức sống; làng bưởi Tân Triều với các loại bưởi thơm ngon, rượu bưởi đậm đà, các di tích lịch sử, các công trình kiến trúc tôn giáo, tín ngưỡng dân gian đã có từ lâu đời là những cơ hội to lớn của Đồng Nai trong phát triển du lịch.• Thách thức- Tình hình thế biến động xấu trong những năm gần đây như khủng hoảng kinh tế, khủng bố, thiên tai, lũ lụt... đã làm cho lượng khách du lịch giảm mạnh. Ngành du lịch cả thế giới và cả Việt Nam cũng bị ảnh hưởng rất lớn. Ngoài ra, khả năng phối hợp, liên kết các ngành của Việt Nam còn yếu, chưa vì mục tiêu chung của đất nước , làm giảm khả năng cạnh tranh của du lịch Việt Nam.- Môi trường tự nhiên của Việt nam nói chung , Đồng Nai nói riêng đang đứng trước nguy cơ bị khai thác cạn kiệt, ô nhiễm do tốc độ phát triển du lịch quá nhanh, không có ý thức bảo tồn cộng với sự quản lý yếu kém và việc ý thức bảo vệ môi trường kém của người dân.- Khả năng phối hợp, liên kết các ngành của Việt Nam còn yếu, chưa vì mục tiêu chung của Đất nước, làm giảm khả năng cạnh tranh của du lịch nước ta.4. Thực trạng thu hút khách du lịch đến tỉnh Đồng NaiTừ một xuất phát điểm thấp, du lịch Đồng Nai có mức tăng trưởng rất ấn tượng: 33% về lượt khách và 32% về doanh thu, bình quân trong 11 năm, từ 2003 đến 2013, dẫn đầu về tốc độ tăng trưởng trong các ngành kinh tế tại Đồng Nai, góp phần quan trọng vào sự chuyển dịch kinh tế theo hướng công nghiệp - dịch vụ - nông nghiệp của địa phương. Năm 2013, doanh thu du lịch đạt 698 tỷ đồng, đón 2.800.830 lượt khách, trong đó có 54.862 lượt khách quốc tế, chiếm tỉ trọng gần 2% trên tổng lượt khách.Nhìn chung, doanh thu về dịch vụ lưu trú chiếm tỉ trọng cao nhất, kế đến là dịch vụ vui chơi giải trí , thứ ba mới đến lưu trú. Dịch vụ vận chuyển và lữ hành chiếm tỉ trọng thấp nhất, thể hiện hai dịch vụ này kém phát triển tại Đồng Nai; doanh thu của hai loại dịch vụ này do các công ty lữ hành TP.HCM khai thác và kiểm soát. Lượng khách quốc tế so với tổng lượt khách chỉ là một con số rất bé (khoảng 2%).

Bảng 1: Kết quả hoạt động du lịch 2009-2013

Nguồn: Sở VHTT&DL Đồng Nai

4.1. Đặc điểm về khách du lịch đến Đồng NaiĐặc điểm thị trường (khách du lịch) là yếu tố quan trọng làm cơ sở cho việc xây dựng các sản phẩm du lịch và tổ chức hoạt động xúc tiến quảng bá du lịch. Những đặc điểm chủ yếu của khách du lịch đến Đồng Nai được xác định thông qua khảo sát bao gồm:4.1.1. Số lần tham quan trong nămTrung bình, khách du lịch được phỏng vấn đến Đồng Nai 2,075 lần trong một năm. Có đến 61% (177 trường hợp) chỉ đến một lần (hoặc lần đầu), và 24% (69 trường hợp) đến 2 lần trong năm 2010. Cá biệt có những trường hợp đến rất nhiều lần, người nhiều nhất đã đến 30 lần trong năm, là những thành viên chơi golf tại các sân golf Đồng Nai. Đây là những khách chủ yếu đến từ TP. HCM và là những người có khả năng chi trả cao. Cũng cần quan tâm rằng khách được phỏng vấn hầu hết là người trong khu vực, đi du lịch với cự ly rất gần (đi về trong ngày), và có khả năng chi trả cao (vì là người dân trong vùng kinh tế trọng điểm, nơi có bình quân thu nhập cao nhất nước), nhưng đến các điểm du lịch của Đồng Nai chỉ 1 đến 2 lần /năm là thấp. Điều này có thể suy diễn tiếp rằng các điểm du lịch Đồng Nai thiếu thu hút. Phần sau sẽ tiếp tục phân tích du khách đã chọn điểm đến thay thế nào, thay vì du lịch Đồng Nai.4.1.2. Về thu nhậpThu nhập là yếu tố ảnh hưởng lớn đến các quyết định kinh tế, trong đó có quyết định tiêu dùng dịch vụ du lịch như là một loại hàng hóa. Các lý thuyết kinh tế cho rằng khi thu nhập tăng, cầu về một loại hàng hóa sẽ tăng. Nếu đó không là hàng hóa thứ cấp. Nhiều nghiên cứu về du lịch cũng cho thấy thu nhập luôn có ảnh hưởng dương lên quyết định lựa chọn điểm du lịch và tần suất sử dụng địa điểm đó của một cá nhân. Nghĩa là, người có thu nhập cao thì đi du lịch càng nhiều và nhu cần du lịch càng cao.Kết quả điều tra chỉ ra rằng khách du lịch đến Đồng Nai có thu nhập cao hơn nhiều so với mức thu nhập bình quân trong vùng. Điều này một lần nữa nói lên rằng du lịch là một loại hàng hóa đối với nhiều người vẫn là xa xỉ. Mặt khác, nó cũng nói lên Đồng Nai có thể tạo ra nhiều loại dịch vụ hơn để thu hút số khách có khả năng chi trả cao.

Bảng 2: Thu nhập của du khách

4.1.3. Nơi xuất phát của du kháchCó đến 80% khách du lịch Đồng Nai là người thuộc khu vực TP.Hồ Chí Minh, Bình Dương và Đồng Nai, trong đó, Đồng Nai 42%, TP.Hồ Chí Minh 34% và Bình Dương 5%. Hơn nữa số du khách này lại chiếm đến 87% tính theo lượt khách tham quan. Điều này cho thấy du khách đến Đồng Nai chủ yếu là du khách nội vùng. Bảng điều tra cho thấy nơi từ đó du khách đi, trong tổng số 291 phiếu điều tra ngẫu nhiên.

Bảng 3: Nơi xuất phát của du khách

Nguồn: dữ liệu điều tra của SVHTTDL ĐN năm 2010

4.1.4. Phương tiện đến Đồng NaiDu khách đến Đồng Nai bằng nhiều phương tiện khác nhau. Do đa phần là khách nội vùng, và có tuổi đời rất trẻ nên phương tiện xe gắn máy được sử dụng khá phổ biến, đến 43%. Hình 1 trình bày các loại phương tiện du khách sử dụng khi đến du lịch Đồng Nai. Những khách đi bằng phương tiện khác (xe thuê chuyến, xe búyt…), chủ yếu do các công ty từ nơi đi của du khách khai thác. Thị trường này, các doanh nghiệp Đồng Nai chưa kiểm soát được.

4.2. Sản phẩm du lịch và chất lượng các loại dịch vụ liên quanKhách du lịch đã nghe, đã biết gì về du lịch Đồng Nai. Họ dự định đến Đồng Nai để làm gì, đi những đâu... là một trong các nội dung được đưa vào Bảng phỏng vấn. Kết quả khảo sát ngẫu nhiên 350 du khách chỉ ra có đến 59% du khách dự định xem suối, thác, rừng; 33% muốn tắm sông và cũng 33% muốn đi thăm vườn bưởi, hoàn toàn phù hợp với các lợi thế của Đồng Nai về sinh cảnh rừng và sông hồ. Chỉ có 8% muốn thăm làng dân tộc và 9% có ý định mua quà lưu niệm.

Bảng 4: Dự định của du khách

Nguồn: dữ liệu khảo sát

Bảng chỉ ra rừng, thác, sông là những thế mạnh của du lịch Đồng Nai, được du khách đánh giá cao hơn những loại hình khác. Việc mua sắm, phương tiện đi lại, dịch vụ phòng nghỉ… là những yếu kém cần khắc phục. Số liệu cũng cho thấy quà lưu niệm tại Đồng Nai chưa có khả năng hấp dẫn du khách, có thể do chưa có dấu ấn đặc thù. Trên thực tế, Đồng Nai hầu như chưa có một khu mua sắm nào có thể cung cấp các sản phẩm đặc thù địa phương đúng nghĩa cho du khách. Dịch vụ phòng nghỉ, khách sạn chỉ tập trung chủ yếu tại thành phố Biên Hoà. Tại các điểm du lịch sinh thái, các khu rừng, các điểm du lịch vườn… dịch vụ rất hạn chế, trừ một vài nơi đã làm tốt như Vườn Quốc gia Cát Tiên, còn lại đều thiếu tính chuyên nghiệp, cơ sở vật chất yếu kém, chưa sẵn sàng để đón tiếp và phục vụ du khách.

Bảng 5: Xếp hạng các dịch vụ theo mức hài lòng của du khách

Nguồn: dữ liệu khảo sát năm 2010

4.3. Đầu tư phát triển du lịchĐầu tư vào lĩnh vực du lịch được xác định là ngành kinh doanh nên việc đầu tư ngân sách của tỉnh vào lĩnh vực du lịch tập trung vào các dự án kết cấu hạ tầng và quy hoạch chi tiết mang tính xúc tác nhằm khuyến khích, huy động đầu tư du lịch từ các thành phần kinh tế. Các dự án đầu tư kết cấu hạ tầng chủ yếu là từ nguồn vốn lồng ghép trong dự án từ các lĩnh vực khác như văn hóa, nông nghiệp...

Bảng 6: Tổng vốn đầu tư du lịch 2001 – 2013

Nguồn : Sở Kế hoạch Đầu tư Đồng Nai

Tuy nhiên sự phát triển của du lịch Đồng Nai còn chưa tương xứng với vị trí và tiềm năng du lịch địa phương, bên cạnh đó trên bước đường phát triển, du lịch Đồng Nai có nhiều thuận lợi song cũng phải đối mặt với nhiều thách thức, tiềm ẩn những yếu tố gây nên sự phát triển thiếu bền vững.5. Chiến lược Marketing địa phương nhằm thu hút khách du lịch đến tỉnh Đồng Nai 5.1. Tầm nhìn và mục tiêu 5.1.1. Tầm nhìn Đồng NaiĐồng Nai được xác định là một trong những trung tâm kinh tế, văn hóa, khoa học và công nghệ của Miền nam và của cả nước. Là tỉnh đóng vai trò lớn trong tăng trưởng, tạo động lực thúc đẩy phát triển công nghiệp cho cả khu vực Miền đông nam bộ. Vì vậy tầm nhìn của tỉnh trong thời gian tới là xây dựng Đồng Nai trở thành một trong những đô thị lớn trong cả nước có cơ cấu kinh tế hiện đại, thân thiện với môi trường, bảo đảm sự phát triển bền vững đồng thời là hạt nhân gắn kết với các địa phương trong khu vực để cùng phát triển. Tập trung phát triển du lịch một cách đồng bộ để trở thành một trung tâm du lịch lớn của cả nước.Để thu hút du khách, ngoài lợi thế về cảnh quan thiên nhiên, hệ thống danh thắng, tiềm năng nhân văn... ngành du lịch địa phương còn phải đáp ứng được yêu cầu về chất lượng sản phẩm và dịch vụ cũng như công tác quảng bá, xúc tiến du lịch.5.1.2. Mục tiêuDu lịch Đồng Nai đang có những bước đi rõ nét và đang dần trở thành một thế mạnh riêng của Đồng Nai. Bên cạnh đó tỉnh Đồng Nai cũng đặc biệt chú trọng xây dựng các sản phẩm văn hóa đặc thù, triển khai các sản phẩm du lịch, xây dựng môi trường du lịch bền vững. Mục tiêu Đồng Nai hướng đến là ưu tiên phát triển du lịch sinh thái là hướng chủ yếu, đồng thời phát triển du lịch văn hóa – lịch sử, xây dựng sản phẩm văn hóa đặc thù có sức mạnh cạnh tranh cao trong nước và khu vực. Đến năm 2020, Đồng Nai đón khoảng 6 triệu lượt khách du lịch với tốc độ tăng bình quân hàng năm là 13,05%, trong đó khách quốc tế đạt 1,012 ngàn lượt, tăng gấp 2 lần so với năm 2012. Như vậy ngành du lịch sẽ đạt giá trị tăng thêm trên 2,5 nghìn tỷ đồng, đạt 2,7% GDP và 6,24% trong cơ cấu khu vực dịch vụ của tỉnh, có tốc độ tăng trưởng bình quân khoảng 17 %/năm.

Bảng 7. Số liệu kinh tế xã hội quý I năm 2014

5.2. Thiết kế chiến lược tiếp thị cho tỉnh Đồng Nai 5.2.1 Chiến lược Marketing hình tượng địa phươngHình tượng địa phương là tổng hợp những niềm tin, ý tưởng và ấn tượng mà người ta có về một địa phương, hình tượng tiêu biểu cho sự đơn giản hóa phần lớn những liên hệ và các mẩu thông tin gắn liền với một địa phương. Đây là bước đầu tiên trong việc tuyên truyền cho các đối tượng mục tiêu là khách du lịch về hình ảnh của tỉnh như là một nơi lý tưởng để du lịch, để nghỉ ngơi và chiêm ngưỡng các danh lam thắng cảnh; để tạo được ấn tượng của mọi người về địa phương, cần xây dựng hình tượng địa phương thật hấp dẫn và độc đáo, khi giới thiệu về hình ảnh tỉnh, chúng ta có thể sử dụng khẩu hiệu “Đồng Nai – Kết nối niềm tin”.5.2.2. Chiến lược Marketing các đặc trưng của địa phươngĐây là những điểm nổi bật của địa phương có giá trị thu hút khách cao. Các điểm nổi bật này có thể do thiên nhiên ưu đãi, lịch sử để lại hay do địa phương xây dựng nên. Tỉnh Đồng Nai với những Núi, đá vôi, cù lao, sông, hồ, suối, thác nước đẹp, được hợp thành từ vô số dòng suối và sông con, cây cối xanh tươi dọc hai bên bờ thác, không khí trong lành giữa tiếng thác reo suốt ngày đêm, hấp dẫn du khách gần xa. Hồ Long ẩn là bức tranh thu nhỏ của vịnh Hạ Long với vô số vách đá soi bóng trên mặt nước trong xanh biếc tạo nên một cảnh sắc thiên nhiên mỹ lệ diệu kỳ: núi cao, hồ rộng kết hợp hài hòa và thơ mộng. Điểm nhấn của hồ Long Ẩn chính là ốc đảo cao 35m nằm giữa lòng hồ, nơi quần tụ của hàng chục loài chim quí hiếm, Bửu Long với hồ Long Ẩn là nơi hấp dẫn khách du lịch dã ngoại muốn đến, để tìm sự thư giản tâm hồn trong thiên nhiên.5.2.3. Chiến lược Marketing cơ sở hạ tầngHệ thống giao thông thuận tiện ở Đồng Nai là một trong những yếu tố lớn để thu hút khách du lịch. Không giống như các tỉnh lớn trong nước, Đồng Nai không có tình trạng kẹt xe là một yếu tố vô cùng hấp dẫn của Đồng Nai. Đồng Nai là tỉnh có hệ thống giao thông thuận tiện với nhiều tuyến giao thông huyết mạch chạy qua như: quốc lộ 1A, quốc lộ 20, quốc lộ 51; tuyến đường sắt Bắc - Nam; gần cảng Sài Gòn, sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất đã tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động kinh tế trong vùng cũng như giao thương với cả nước đồng thời có vai trò gắn kết vùng Đông Nam Bộ với Tây Nguyên. Đồng Nai là một hệ thống sông lớn ở phía Nam cũng như trong cả nước ta, đặc biệt là về lượng nước, hệ thống sông này phát triển trên các cao nguyên Mạ, Mnông, Di Linh và Lâm Viên ở phía Nam Tây Nguyên và một phần của đồng bằng Nam Bộ; chỉ có một bộ phận rất nhỏ nằm bên đất nước Campuchia anh em.5.2.4. Chiến lược Marketing con ngườiLao động trong ngành du lịch tỉnh Đồng Nai đang từng bước được cải thiện về chất lượng , tuy nhiên so với các ngành khác thì ngành du lịch vẫn chưa thu hút được nhân tài. Lao động có trình độ chuyên môn không cao sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng của ngành này. Người Đồng Nai hòa đồng, thân thiện, hiếu khách là một yếu tố hấp dẫn của địa phương này. Việc nâng cao ý thức người dân về thái độ và cách ứng xử có văn hóa đối với các khách du lịch là một hoạt động cần tăng cường thực hiện hiện nay.5.3. Các giải pháp thu hút khách du lịchThứ nhất, cần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực du lịchĐể thực hiện tốt hoạt động Marketing địa phương cần phải hết sức coi trọng đến lực lượng phục vụ trong du lịch bởi chính những người này sẽ có một sự tác động mạnh mẽ tới du khách. Trước mắt, cần rà soát và đánh giá lại lực lượng lao động trong doanh nghiệp, từ đó xây dựng kế hoạch đào tạo hợp lý. Đặc biệt tạo điều kiện thuận lợi cho các trường cao đẳng nghề, cao đẳng cộng đồng hoạt động để từ đó có thể dễ dàng thu hút các học sinh tốt nghiệp phổ thông theo học nghề, giúp cho họ có một tay nghề kỹ thuật vững chắc, góp phần vào sự nghiệp phát triển du lịch của tỉnh. Hơn nữa cần đẩy mạnh sự phát triển của các trường đại học trong vùng, cung cấp một lực lượng cán bộ trẻ, đủ trình độ, đáp ứng nhu cầu lao động của xã hội nói chung và của ngành du lịch nói riêng. Bên cạnh đó, cần có chính sách tuyển dụng lao động đúng đắn, bố trí và phân công lao động phù hợp với trình độ và năng lực của từng người. Cải thiện điều kiện lao động và nâng cao chất lượng môi trường làm việc trong doanh nghiệp du lịch, có chế độ ưu đãi khen thưởng và kỷ luật phù hợp.Thứ hai, đa dạng hóa sản phẩm du lịchDựa trên nguồn tài nguyên phong phú, đa dạng có thể phát triển các loại hình du lịch đặc trưng có sức hấp dẫn du khách như du lịch sinh thái, leo núi, thám hiểm thác, lòng hồ, sông suối. Hơn nữa, các loại hình du lịch về đêm có khả năng làm tăng thời gian lưu trú và tăng chi tiêu du lịch của khách như khu phố mua sắm, ẩm thực, các tụ điểm ca nhạc… Ngoài ra cần chú trọng khai thác nội lực văn hóa truyền thống để tạo ra những sản phẩm du lịch có sức trường tồn như tổ chức các lễ hội dân gian, múa, văn hóa ẩm thực, để gia tăng thêm sức hấp dẫn cho tỉnh Đồng Nai.Cần khuyến khích đầu tư và ưu đãi đối với các doanh nghiệp tư nhân kinh doanh du lịch. Đây là thành phần kinh tế khá nhanh nhạy với tác động của thị trường , luôn có sự đổi mới và tự điều chỉnh hợp lý. Hiện nay, các doanh nghiệp tư nhân kinh doanh cơ sở lưu trú, vận chuyển, ăn uống, dịch vụ tham quan giải trí ngày càng lớn mạnh và có những đóng góp lớn mạnh và đáng kể cho tốc độ tăng trưởng của ngành du lịch tỉnh .Thứ ba, rà soát lại quy hoạchĐồng nai hiện nay chủ yếu khai thác yếu tố thiên nhiên mà chưa có một quy hoạch tương xứng với những gì mình có. Cùng với những ưu đãi trong thu hút đầu tư và sự chủ động của các doanh nghiệp kinh doanh du lịch, ngày càng có nhiều sản phẩm mới ra đời làm phong phú thêm cho du lịch Đồng Nai. Tuy vậy, Đồng Nai vẫn bị coi là kém sức hút so với các tỉnh, thành có cùng lợi thế. Tình trạng “mạnh ai nấy làm”, thiếu liên kết giữa các doanh nghiệp du lịch nội tỉnh là nguyên nhân chính làm giảm sự sức hấp dẫn của du lịch nội tỉnh. Vì thế cần rà soát lại quy hoạch để tỉnh Đồng Nai trong tương lai sẽ trở thành tỉnh môi trường, tỉnh du lịch.Thứ tư, tăng cường quảng bá du lịchĐể hình ảnh Đồng Nai trở nên quen thuộc với mọi người cần chú ý đến hoạt động quảng bá du lịch. Quảng bá Đồng Nai bằng cách thuê một công ty PR chuyên nghiệp của nước ngoài để tổ chức các sự kiện lớn nhằm PR cho tỉnh Đồng Nai. Bên cạnh đó cần hoàn thiện khâu cung cấp thông tin du lịch qua website, email, liên kết với các web nổi tiếng như Google, MSN, Infoseek để du khách nước ngoài dễ tìm kiếm. Một công cụ nữa cũng có tác dụng quảng bá rất lớn là làm một bộ phim truyền hình thật hay với bối cảnh chính là tỉnh Đồng Nai sẽ làm cho các du khách biết đến Đồng Nai nhiều hơn, làm cho họ muốn đến đây để được chiêm ngưỡng những cảnh đẹp đã được nhìn thấy cũng như để nhớ lại những câu chuyện cảm động, những sự kiện đã diễn ra trong phim.Thứ năm, nâng cao ý thức người dânCộng đồng địa phương có một vai trò rất lớn trong sự phát triển du lịch, các hoạt động du lịch đều có sự tham gia của cộng đồng địa phương. Vì thế, để nâng cao khả năng thu hút khách cần tác động đến ý thức của cộng đồng để họ thực sự trở thành những người bảo vệ các đối tượng du lịch. Đồng thời, việc tuyên truyền, vận động toàn dân có ý thức giữ gìn, bảo vệ môi trường sống, bảo vệ môi trường du lịch có ý nghĩa quan trọng trong phát triển du lịch bền vững. Bên cạnh đó, cần làm cho người dân thấy được cách thức ứng xử có văn hóa với khách du lịch, thân thiện, hòa đồng là một yếu tố quan trọng trong thu hút khách đến địa phương.Thứ sáu, thực hiện công tác liên kết phát triển du lịchTrong quá trình cạnh tranh gay gắt như hiện nay thì liên kết hợp tác trong phát triển du lịch để cùng nhau phát triển lại trở nên cần thiết hơn bao giờ hết. Hoạt động liên kết giữa Đồng Nai, thành phố HCM và Bà Rịa–Vũng Tàu cần được triển khai thực hiện đồng bộ. Ba địa phương này cần phải xây dựng một trang web chung, cùng đưa ra tập gấp, áp phích, sách hướng dẫn du lịch cũng như có trung tâm xúc tiến du lịch do ba địa phương cùng lập ra để quảng bá, giới thiệu hình ảnh và các điểm đến ở cả ba địa phương. Các địa phương cũng phối hợp nhau để tổ chức các sự kiện lớn như Bà Rịa -Vũng Tàu, lễ hội trái cây TP.HCM, liên hoan Ẩm thực Đồng Nai. Chính hoạt động liên kết đã khai thác được các nét đặc trưng cũng như phát huy được các thế mạnh về du lịch của các tỉnh để phát triển du lịch của khu vực.5. Kết luậnTỉnh Đồng Nai là nơi có nhiều tiềm năng và lợi thế để phát triển du lịch. Vì thế để phát triển hợp lý nguồn tài nguyên vô giá này cần có một chiến lược Marketing địa phương đúng đắn để thu hút khách du lịch đến Đồng Nai. Du lịch được tạo thành bởi các mắt xích khác nhau, bản thân du lịch không thể tự phát triển mà cần liên kết. Tuy vậy, chỉ vài doanh nghiệp liên kết với nhau thôi chưa đủ, vai trò cầu nối của cơ quan quản lý Nhà nước về du lịch và Hiệp hội Du lịch với các doanh nghiệp đặc biệt quan trọng, bởi mấu chốt đem lại sự đột phá cho du lịch là sự phối hợp đồng bộ, thống nhất giữa các ngành giao thông, thương mại, văn hóa, an ninh trật tự…Ngoài ra, trong công tác xúc tiến, quảng bá du lịch phải có định hướng lâu dài dựa trên những kết quả nghiên cứu thị trường, định vị điểm đến với sự phối hợp của các ngành liên quan như: hàng không, ngoại giao, thương mại thì mới phát huy hiệu quả liên kết trong phát triển du lịch địa phương. Để thực hiện tốt chiến lược này cần có một sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp chính quyền địa phương, sự đồng thuận của người dân để nơi đây trở thành một điểm đến có sức hấp dẫn với du khách trong và ngoài nước, đồng thời còn để Đồng Nai trở thành một tỉnh có đẳng cấp quốc tế trong tương lai.

Tài liệu tham khảo:Hồ Đức Hùng, (2005), “Marketing địa phương của Thành phố Hồ Chí Minh”, NXB Lao động, TP.HCMHồ Đức Hùng, (2005), “Thực trạng và giải pháp của Marketing Du lịch tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu”Martin Roll, (2009), “Chiến lược Thương hiệu Châu Á”, Nhà xuất bản Lao động – Xã hộiNguyễnVăn Dung, (2009), “Chiến lược và chiến thuật quảng bá Marketing Du lịch”, Nhà xuất bản Giao thông vận tải.Philip Kotler (Phan Thăng dịch, 2000), “Quản trị marketing”, Nhà xuất bản Thống kê, Hà NộiTổng cục Du lịch việt Nam (2000), “Non nước Việt Nam”, Hà Nộihttp://ttxtdldongnai.vn/home/index.php?mod=about&func=view_cat&cid=38&id=75http://vhttdlkv3.gov.vn/Le-hoi/Nhung-le-hoi-tieu-bieu-cua-cac-vung-mien-o-nuoc-ta.2093.detail.aspx

Trần Hữu Ái và Đặng Thanh Liêm